13 Aralık 2022 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 6547 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı Sosyal Araştırmalar ve Yenilik Enstitüsü kurulmasına karar verilmiştir.

Enstitü bünyesinde açılması planlanan anabilim dalları:
• Teknoloji ve İnovasyon Politikaları
• İnovasyon Yönetimi
• Enerji Ekonomisi
• Lojistik Yönetimi
• Eğitim Ekonomisi
• Sivil Toplum ve Sosyal Etki Çalışmaları
• Veri Bilimi Çalışmaları
• Sosyal Girişimcilik ve Sosyal İnovasyon
• Sistem Tasarımı
• İlişki Ağları ve Kümelenme
• Girişimcilik
• Teknoloji ve İnovasyon Etiği
• Dijitalleşme

Enstitünün açılma gerekçesi:

1. Ekonomik büyüme ve sosyal kalkınma artık inovasyon temelinde yükselmektedir.

Günümüzde en hızlı büyüyen ekonomiler yeni teknolojileri hızla geliştirebilen ve bunları yararlı ürünlere dönüştürebilen ülkelerdir. Ekonomik büyüme yakın zamana kadar sanayileşmenin bir sonucu olarak görülürken artık yeni bilginin yararlı ve bir pazarı olan ürünlere dünüştürülmesiye mümkün görülmektedir. Ekonomik büyümeyle birlikte sosyal kalkınma da inovasyon temelli olarak yeniden tanımlanmaktadır. Örneğin, eğitim ve sağlık hizmetlerinin sunumunda iyileşmeler artık büyük ölçüde kullanılan teknolojik araçların gelişmesiyle mümkün olmaktadır. Şirketlerin ve devletin doğrudan eğilmediği sosyal sorunlara dahi yeni teknoloji temelli çözümler önerilmektedir.

Yukarıdaki çizelgelerden de görüleceği üzere ülkemizde teknoloji, inovasyon ve girişimcilik sorunlarına odaklanan araştırma enstitüleri mevcut değildir. Başka ülkelerde kapsamlı araştırmalar yapmak ve insan gücü yetiştirmek amacıyla kurulmuş çok sayıda enstitü bulunmakla birlikte ülkemizde ilgi sınırlı sayıda programın kurulmasıyla sınırlı kalmıştır. Oysa, inovasyon belirli sosyal bağlamlar içinde gerçekleşen ve bu bağlamların özellikleriyle karakterize bir faaliyettir. Bu bakımdan hem söz konusu bağlamları hem de bunlar içinde gerçekleştirilen inovasyon faaliyetlerini araştırmak önem arz etmektedir. Türkiye’nin kalkınma hedeflerine ulaşmasında önemli bir yere sahip inovasyon için sahip olduğu olanakların araştırılması ve bu olanakların artırılması için hem araştırma hem de lisansüstü düzeyde eğitim hizmetleri sunacak uzmanlaşmış enstitülere gereksinim vardır.

2. Sürdürülebilir kalkınma için inovasyon faaliyetleri fen bilimleriyle birlikte sosyal ve beşerî bilimlerden de yararlanılacaktır.

İnovasyon kavramı daha çok temel bilimlerle veya mühendislik ve tıp gibi teknik alanlarla ilişkilendirilmiştir. Dolayısıyla, inovasyonun sosyal yönü (örneğin, iş birliği, güven, resmi olmayan ilişkiler) ise yakın zamana kadar ihmal edilmiştir. Ancak, yakın zamanda sosyal bilimlerin inovasyon ve ilintili sorunlara eğilmesiyle birlikte inovasyonun teknik olmayan, sosyal boyutu da giderek daha fazla dikkate alınmaya başlamıştır. Bu ilgili, söz konusu sorunlarda uzmanlaşan Research Policy, Research Evaluation, Technovation gibi önemli bilimsel dergilerin kurulması ve itibar kazanmasıyla sonuçlanmıştır. Ayrıca, ana akım yönetim, sosyoloji ve psikoloji dergilerinde de inovayon ve onunla ilintili sorunlara daha çok yer verilir olmuştur.

Söz konusu gelişmeler özetle inovasyon ve onunla ilintili sorunlara disiplinlerarası bir yaklaşımla eğilmek gerektiğine işaret etmektedir. Bu yaklaşım hem inovatif faaliyetlerin daha etkin yürütülmesi hem de inovasyon ve kalkınmayla ilgili politikaların geliştirilmesi ve uygulanması bakımından önemlidir. Örneğin, gezegeni tehdit eden iklim değişikliği veya obezite gibi sorunlar inovatif teknolojilerin sağlayacağı çözümleri bekleyen çevre ve sağlık sorunlarıdır. Ancak, bu sorunlar aynı zamanda insan-çevre ile insan-insan etkileşiminin ürünleridir. Dolayısıyla, bu sorunlara yönelik olarak geliştirilecek olan inovatif çözümlerin yalnızca teknik değil aynı zamanda sosyal boyutu da vardır. Çözümlerin teknik boyutu karmaşık olduğu gibi sosyal boyutu da karmaşıktır. Bu bakımdan, söz konusu sorunların çözümü için disiplinleri arası bir yaklaşım geliştirmek elzemdir.

3. ASBÜ ve ODTÜ’nün sahip oldukları olanakları ve yönelimlerini birleştirmeleri Ar-Ge, inovasyon ve kalkınma bakımından sinerji yaratacaktır.

ASBÜ ve ODTÜ sahip oldukları araştırma alt yapıları ve teknik/sosyal baskın yönelimleri bakımından inovasyon ve ilintili sorunlara ortaklaşa disiplinler arası yaklaşım geliştirmek ve girişimlerde bulunmak bakımından özel olanaklar sunmaktadır.

ASBÜ, 2013 yılında sosyal bilimlerde ihtisas araştırma üniversitesi olma iddiasıyla kurulmuştur. ASBÜ’nün misyonuna yön veren en önemli sorun tespiti Türkiye’de sosyal bilim araştırma geleneğinin zayıf olmasıdır. Bu sorunun en önemli görüngüsü de sosyal bilimler içinde dahi disiplinlerarasılığın sağlanamamış olmasıdır. Oysa hem nitelikli sosyal bilim bilgisinin üretilmesi hem de karmaşık sosyal sorunların çözülmesi için farklı kuramsal ve yöntemsel yönelimlere sahip sosyal bilimcilerin bir arada çalışması gereklidir. ASBÜ, kuruluşunu takiben sosyal bilimlerde araştırma kapasitesinin artırılması ve bu sayede Türkiye’de sosyal bilim geleneğinin güçlenmesi; aynı zamanda yürütülen faaliyetlerden de toplumun fayda sağlaması için önemli girişimlerde bulunmuş ve önemli kazanımlar elde etmiştir.

İlk olarak, sosyal bilimler alanında araştırma ve geliştirme kapasitesinin geliştirilmesi ve bu bağlamda bilimsel-teknolojik bilgi üretme yetkinliğinin sağlanmasına yönelik olarak geliştirilen “Sosyal Bilimler Disiplinlerarası Araştırma Altyapısı Projesi” için T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’ndan destek alınmıştır. Ülkemizde ilk defa sosyal bilimler alanında araştırma altyapısı kurgulanmış ve devlet tarafından desteklenmeye uygun bulunmuştur. 15 Ocak 2022 Tarih ve 31720 Sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan 2022 Yılı Yatırım Programının Kabulü ve Uygulanmasına Dair Karar’da “İnterdisipliner Araştırma Altyapı Projesi” olarak yayınlanan bu projenin temel misyonu bilimsel ve teknolojik bilginin üretilmesi ve toplum faydasına sunulmasıdır. Araştırma altyapısı ile kısa vadede öncelikli araştırma alanlarında veri toplama ve analizi faaliyetleri yürütülmesi, uzun vadede ise toplumsal ve sosyal sorunların tümüne interdisipliner bir şekilde odaklanması yolu izlenecektir. Farklı uzmanlık alanlarından paydaşların katkısıyla oluşturulacak araştırma altyapısı çeşitli sektörlere ilişkin İnovasyon, Göç ve Dijitalleşme uzmanlık alanlarını ve altyapı mekanizmalarını kapsamaktadır.

İkinci olarak, sosyal girişimcilik ve inovasyon alanında ihtisaslaşmayı hedefleyen bir ekosistem modeli olan “ASBÜ Sosyokent Teknoloji Geliştirme Bölgesi” ASBÜ’nün önderliğinde 2020 yılının başında ODTÜ, Altındağ Belediyesi, Güven Hastanesi, STM A.Ş. ve ODTÜ Teknokent ortaklığıyla kurulmuştur. 2022 Ocak ayı itibariyle Ar-Ge proje başvuruları alınmaya başlanmış ve Ankara’nın tarihi eski şehir bölgesi olan Ulus’ta tarihi binada girişimcilere yer tahsisine başlanmıştır. Aslında girişimci üniversite yetkinliğinin geliştirilmesine yönelik bir arayüz görevi gören teknoloji geliştirme bölgeleri ile akademi arasında etkileşimin arttırılması için araştırma altyapılarının bilimsel ve teknolojik bilgiyi toplumsal sorunlara çözüm sağlayacak olan girişimcilerin kullanımına sunulması beklenmektedir. İnterdisipliner araştırma ve çalışmalar sadece günümüz akademisi açısından değil, iş dünyası ve farklı profesyonel alanlarda da neredeyse bir anahtar sözcük halini almıştır. Üniversitelerde giderek yaygınlaşan disiplinlerarası programlar ve farklı akademik pratiklerde giderek etkisini ve önemini artıran disiplinlerarası yaklaşımla beraber, disiplinlerarasılık çağdaş eğitim ve yaklaşımlarda olumlanan bir nitelik haline gelmiştir. ASBÜ Sosyokent TGB, sosyal inovasyon alanında faaliyet gösterecek firmaların toplumsal sorunlara teknoloji tabanlı çözümler sunması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, inovasyona önem veren ve ticarileştirilebilir yenilik sunan firmaların üniversiteyle etkileşimi için akademik araştırmalar ve lisansüstü eğitim programlarının arayüz mekanizması işlevi görerek üniversite-kamu-özel sektör etkileşimine katkı sunacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda akademide disiplinlerarası yüksek lisans ve doktora programlarının müfredatı ve bu alandaki tez çalışmaları özellikle farklı sektörel paydaşlar arasındaki iletişim, etkileşim ve iş birliği boşluğunun doldurulması ve toplumsal fayda üretilmesinde önemli bir role sahip olacaktır.

4. ASBÜ ve ODTÜ ortaklığında kurulan yeni bir Enstitü Türkiye’deki yenilikçilik ve girişimcilik ekosistemine hem yeni bilimsel bilgiler üretilmesi hem de yetkin insan kaynaklarının yetiştirilmesi yoluyla katkılar sağlayacaktır.

ASBÜ ile ODTÜ arasındaki iş birliğiyle kurulacak yeni enstitü Onuncu Kalkınma Planı hedeflerinin gerçekleşmesine de katkıda bulunacaktır. Planda ortaya konan mevcut ülke “potansiyelini, bölgesel dinamikleri ve insanımızın yeteneklerini harekete geçirerek kalkınma sürecinin hızlandırılması amacıyla, yeniden şekillenen dünya ekonomisinde uluslararası iş bölümü ve değer zinciri hiyerarşisinde Türkiye’nin konumunun aşamalı olarak üst basamaklara çıkarılması” hedefine hizmet edecek en önemli enstrümanlardan bir tanesi de Disiplinlerarası Sosyal Araştırmalar ve Yenilik Enstitüsü olacaktır.

Enstitü aynı zamanda 11. Kalkınma Planı’nda yer alan “Temel ve sosyal bilimlerde yetkin araştırmacıların yetiştirilmesi desteklenecek, üniversiteler ve kamu kurumları bünyesinde bu alanlardaki araştırmaların sayısı, niteliği ve etkinliği artırılacaktır” hedefine de uygun biçimde yetkin araştırmacıları destekleyecek ve nitelikli araştırma sayısını artıracaktır. Yine sözü edilen planda ortaya konan beşerî sermayenin geliştirilmesine ilişkin eğitim alanında niteliği artırmaya ve teknolojik gelişmeyi artırmaya dönük inovatif tedbirler bağlamında girişimci üniversite yaklaşımı kapsamında hem eğitim alan öğrencilerin kamu, özel sektör ve STK’lar ile yoğun etkileşimi hem de sosyal inovasyon konusunda farkındalıkların yükseltilmesi çerçevesinde önemli bir katkı sunacaktır.

ASBÜ-ODTÜ ortaklığında kurulan Disiplinlerarası Sosyal Araştırmalar ve Yenilik Enstitüsü ile sunulması hedeflenen somut katkı ve çıktılar:

● Sosyal bilimler alanında uygulamalı ve disiplinlerarası araştırmanın tasarlanması, geliştirilmesi ve toplum hizmetine sunulmasında ASBÜ ve Türkiye’nin küresel düzeyde daha rekabetçi bir konuma sahip olması.
● Sosyal Bilimler Disiplinlerarası Araştırma Altyapısı’na nitelikli araştırmalar ve akademik insan kaynağı açısından katkı sağlanması.
● Sosyal bilimler ile mühendislik ve tıp bilimleri arasında daha yakın ve etkin araştırma etkileşimi/işbirliğinin sağlanması.
● Geleceğin iş ve mesleklerine yönelik yetkinlik ve kabiliyeti geliştirecek bilim dallarında araştırma ve eğitim faaliyetlerin gerçekleştirilmesi.
● Günümüz karmaşık toplumsal sorunların çözümünde disiplinlerarası bir yaklaşıma yönelik olarak araştırmanın paradigmal değişimin sağlanması.
● ASBÜ’nün araştırma imajının güçlendirilerek ulusal ve uluslararası araştırmacılar ile girişimciler/yatırımcılar için bir cazibe merkezi olarak kamu ve özel sektörde inovasyon ve girişimcilik fırsatlarının arttırılması.
● Sosyal bilimler araştırmasına yönelik kamunun artan ilgisiyle, bilimsel anlayışın ve kamuda atfedilen değerinin yükselmesi.
● Toplumsal sorun ve ihtiyaçlarına yönelik politika geliştirme ve kamu hizmetlerinde sosyal bilimler araştırma kapasitesinin arttırılması.
● Teknoloji ve inovasyonların geliştirilmesinde sosyal bilimlerden daha fazla katkının sağlanması.
● ASBÜ’nün araştırma kapasitesinin gelişmesiye araştırma fonlarına ulaşılabilirliğinin artması.
● Üniversite ve sonrasında ulusal düzeyde yenilikçi ve girişimci kültürünün geliştirilmesi.
● Yüksek nitelikte küresel yetenekler için ülkenin daha cazip hale getirilmesi ve ülke ekonomisine daha yetenekli mezunların yetiştirilmesi.